Engelli dostu şehir engelli bireylerin günlük yaşamlarını kolaylaştırmayı, topluma tam anlamıyla katılmalarını sağlamayı ve yaşam kalitelerini artırmayı hedefleyen bir şehir anlayışıdır. Bu tür şehirlerde engellilerin sosyal hayatın her alanında aktif bir şekilde yer alabilmeleri için ulaşım, erişim, eğitim ve istihdam gibi konularda çeşitli düzenlemeler yapılır. Bu düzenlemeler hem bireylerin haklarını güvence altına almayı hem de toplumsal eşitliği sağlamayı amaçlar.
Engelli Dostu Şehir Ne Demek?
Engelli dostu şehir ne demek diye sorulduğunda, bu kavramın temelinde erişilebilirlik ve kapsayıcılık olduğunu söylemek mümkündür. Her bireyin ihtiyaçlarına göre düzenlenen kamusal alanlar, engelsiz toplu taşıma hizmetleri ve sosyal destek mekanizmaları, bu şehir anlayışının temel taşlarını oluşturur. Avrupa Birliği’nin 2010 yılından bu yana her yıl düzenlediği “Access City Award” yarışması, engelli dostu şehirler konusunda farkındalık oluşturmayı ve bu anlayışı teşvik etmeyi hedeflemektedir.
Engelli dostu şehirler toplumun her bireyine eşit fırsatlar sunan erişilebilir ve kapsayıcı alanlar yaratmayı amaçlar. Bu tür şehirler engelli bireylerin günlük yaşamlarını daha bağımsız ve rahat bir şekilde sürdürebilmelerini sağlar. Fiziksel engellerin yanı sıra toplumsal engelleri de ortadan kaldırarak engelli bireylerin sosyal hayata katılımlarını artırır. Erişilebilir yollar, engelli rampaları, uygun toplu taşıma seçenekleri ve güvenli alanlar, engelli bireylerin daha fazla özgürlük ve fırsat elde etmelerine yardımcı olur. Ayrıca engelli dostu şehirler toplumda farkındalık yaratır, ayrımcılığı azaltır ve tüm bireylerin yaşam kalitesini yükseltir. Bu da daha adil ve dengeli bir toplumun inşasına katkı sağlar.
Avrupa Birliği ve Engelli Dostu Şehirler
Avrupa Birliği tarafından verilen “Access City Award” ödülleri, şehirlerin erişilebilirlik konusundaki başarılarını onurlandırmaktadır. Ödül değerlendirmesinde aşağıdaki kriterler dikkate alınır:
- Kamusal alanların herkes için erişilebilir olması,
- Toplu taşıma sistemlerinin engelli bireylerin kullanımına uygun şekilde düzenlenmesi,
- Bilgi ve iletişim teknolojilerine erişim kolaylığı,
- Sosyal hizmetlerin ve yaşam alanlarının kapsayıcı şekilde tasarlanması,
- Diğer şehirler için örnek teşkil edecek projelerin hayata geçirilmesi.
Bu ödüller engelli dostu şehirlerin tanınmasını ve diğer kentlerin bu örneklerden ilham almasını sağlamaktadır.
Türkiye’de Engelli Dostu Şehirler
Türkiye’de 5 milyondan fazla engelli birey yaşamaktadır ve bu kişilerin sosyal hayata katılımı konusunda hâlâ birçok eksik bulunmaktadır. Ancak bazı şehirler bu alanda önemli adımlar atarak engelli dostu şehirler arasında yer almaya başlamıştır. Örneğin, Isparta, Ankara, Bolu, İstanbul, Yalova, Eskişehir, İzmir, Kocaeli, Bilecik ve Çanakkale bu konuda öne çıkan şehirler arasındadır.
Engelli dostu şehir özellikleri arasında, kamusal alanların engelsiz düzenlenmesi, toplu taşıma sistemlerinin erişilebilir hale getirilmesi ve sosyal hizmetlerin engelli bireylerin ihtiyaçlarına uygun şekilde sunulması yer almaktadır. Türkiye’de bu alanlarda yapılan çalışmalar giderek artmakta, ancak hâlâ yapılması gereken çok şey olduğu bir gerçektir.
Erişilebilir Kent Protokolü
Türkiye’de engelli bireylerin yaşamını kolaylaştırmak amacıyla hayata geçirilen önemli projelerden biri de Erişilebilir Kent Protokolü’dür. Engelliler Konfederasyonu ve Türkiye Engelliler Meclisi tarafından hazırlanan bu protokol, 31 Mart 2019 yerel seçimlerinde belediye başkan adaylarına sunulmuş ve şehirlerin engelsiz hale getirilmesi konusunda bir çağrı yapılmıştır. “Engelleri kaldırmak bir imza ile mümkün” mottosuyla yola çıkan bu girişim, belediyelere engelli bireyler için kapsayıcı projeler geliştirme çağrısında bulunmuştur.
Engelli Dostu Şehirlerin Özellikleri
Engelli dostu şehir özellikleri, bireylerin günlük yaşamlarını kolaylaştıran pek çok unsuru içermektedir. Bu özelliklerden bazıları şunlardır:
- Erişilebilir Ulaşım: Toplu taşıma araçları, istasyonlar ve duraklar engelli bireylerin kullanımına uygun şekilde tasarlanır. Rampalar, asansörler ve görme engelliler için kılavuz yollar gibi unsurlar, bu alanlarda yaygın olarak kullanılır.
- Engelsiz Altyapı: Kaldırımlar, yollar ve kamuya açık alanlar, tekerlekli sandalye kullanıcıları ve diğer engelli bireyler için engelsiz hale getirilir.
- Engelli Dostu Hizmetler: Sağlık, eğitim ve istihdam alanlarında engelli bireylere yönelik özel hizmetler sunulur. Örneğin istihdam destek programları ve erişilebilir eğitim fırsatları bu kapsamda değerlendirilebilir.
- Toplumsal Farkındalık: Engellilik konusunda toplumun bilinçlenmesi için farkındalık kampanyaları ve eğitim programları düzenlenir.
Gelecekte Daha Engelsiz Şehirler
Türkiye’de engelli dostu şehirler oluşturma konusunda artan bir farkındalık mevcuttur. Bu farkındalık, şehirlerin sadece fiziksel değil, aynı zamanda sosyal ve ekonomik anlamda da daha kapsayıcı hale gelmesini sağlamaktadır. Ancak bu hedeflere ulaşmak için uzun vadeli planlamalar, toplumun tüm kesimlerinin desteği ve kararlı bir yaklaşım gerekmektedir.
Engelli dostu şehir nedir sorusuna verilecek yanıt herkes için eşit yaşam koşullarının sağlandığı bir şehir modeli olacaktır. Bu anlayışın yaygınlaşması, hem engelli bireyler hem de toplumun geneli için daha iyi bir gelecek anlamına gelir. Engellerin ortadan kalktığı, erişilebilir ve kapsayıcı şehirler yaratmak için çalışmaların artarak devam etmesi gerekmektedir.
