Engelliden engelliye araç satışı Türkiye’de Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) muafiyetiyle alınan araçların el değiştirme sürecinde dikkat edilmesi gereken önemli yasal prosedürleri kapsar. Bu süreç hem alıcı hem de satıcı için belirli kurallara tabidir ve farklı senaryolar dahilinde ele alınabilir. ÖTV muafiyeti kapsamında yapılan araç satışları; özel tertibatlı araçlar, özel donanıma sahip olmayan standart araçlar ve ÖTV indirimli bir aracın engelsiz birine satılması gibi çeşitli kategorilere ayrılır.
Özel Tertibatlı Araçların Satışı
Engelliler için özel tertibatlı araçlar engelli bireyin ihtiyaçlarına uygun şekilde modifiye edilmiş araçlardır. Bu araçlar başka bir engelli bireye satılmak istendiğinde herhangi bir süre kısıtlaması olmaksızın satışa konu olabilir. Ancak satışın tamamlanmasının ardından yeni araç sahibi farklı bir özel tertibat talep ediyorsa bu talebe uygun bir tadilat projesi hazırlanmalıdır. Tadilat işlemi tamamlandıktan sonra aracın yeni belgeleri Trafik Tescil Kurumundan alınabilir.
Özel Donanımlı Olmayan Araçların Satışı
ÖTV muafiyetiyle alınan ancak özel bir tertibata sahip olmayan araçların satışı da benzer şekilde engelli bireyler arasında serbestçe yapılabilir. Engelliye araç satışı yapmak isteyen kişilerin alıcının ÖTV muafiyetine sahip olduğunu belgelemesi gerekmektedir. Bu belgeler genellikle noter aracılığıyla işleme konulur ve satış işlemleri resmi evraklarla tamamlanır.
Engelliye Araç Satışı Kuralları
Engelliden engelliye araç satışı özellikle ÖTV muafiyeti ile alınmış araçlarda bazı kurallara bağlıdır. Bu kurallar arasında en dikkat çekici olanı ÖTV muafiyetiyle alınan bir aracın 5 yıl dolmadan engelsiz bir kişiye satılamamasıdır. Eğer araç 5 yıl dolmadan başka bir engelli bireye satılmak istenirse, bu durumda herhangi bir vergi ödeme yükümlülüğü doğmaz. Ancak bu satış işlemi sonrası hem alıcı hem de satıcı için yeni bir ÖTV muafiyetli araç alımı konusunda belirli kısıtlamalar devreye girer:
- ÖTV muafiyetiyle alınan bir aracı 5 yıl dolmadan satan kişi yeni bir ÖTV muafiyetli araç satın alma hakkını kaybeder. Bu hak önceki aracın satın alındığı tarihten itibaren 5 yıl geçmeden tekrar kazanılamaz.
- Aracı satın alan engelli kişi bu aracın ilk alım tarihinden bağımsız olarak aracı satın aldığı tarihten itibaren 5 yıl boyunca yeni bir ÖTV muafiyetli araç satın alamaz.
Bu kurallar hem alıcı hem de satıcı açısından belirgin bir süre kısıtlaması oluştursa da ÖTV ödemesi yapılmaması sayesinde engelliler arasında ekonomik avantaj sunar.
ÖTV Muafiyetiyle Alınan Araçların Engelsiz Kişilere Satışı
Engellinin araç satışı yapması gerektiğinde araç engelsiz bir kişiye satılacaksa ve bu satış 5 yıl dolmadan gerçekleşecekse, aracın ÖTV borcu ödenmelidir. Bu durumda ÖTV hesaplaması, aracın satın alındığı tarihteki fatura bedeli ve satışın gerçekleştiği tarihte geçerli olan ÖTV oranlarına göre yapılır. Ayrıca özel tertibatlı bir aracın engelsiz birine satılması durumunda, araçtaki tertibatın sökülmesi gerekir. Bu işlem için bir tadilat projesi hazırlanmalı ve Türk Standartları Enstitüsü (TSE) onayı alınmalıdır. Tertibatın sökülmesiyle birlikte, araç normal statüde değerlendirilmeye başlanır ve satış işlemi gerçekleştirilir.
Vasi Kararı ile Engellinin Aracını Satması
Bazı durumlarda engelli bireylerin araç alım ve satım işlemleri için vasi kararı gereklidir. Vasi kararı, bir mahkeme tarafından verilir ve engelli kişinin araç satışı veya alımı gibi işlemleri vasisi aracılığıyla gerçekleştirebilmesini sağlar. Vasi kararı ile araç satışı yapılırken şu adımlar izlenir:
- Mahkemeden, engelli birey adına vasi tayini kararı alınır.
- Noter ve diğer resmi kurumlar, bu kararı belge olarak talep edebilir.
- Araç satışı tamamlandıktan sonra, satıştan elde edilen gelir engelli kişinin hesabına yatırılır ve bu gelir üzerindeki tasarruf, mahkeme izni olmadan gerçekleştirilemez.
Bu süreç engelli bireyin haklarının korunmasını ve işlemlerin yasal olarak doğru bir şekilde yürütülmesini sağlar.
Vefat Halinde Engelli Aracının Durumu
Engellinin aracını satması mümkün olmasa bile, araç sahibinin vefatı durumunda, ÖTV muafiyetiyle alınmış bir araç mirasçılara geçer. 5 yıl dolmadan gerçekleşen vefat durumunda, araç mirasçılar adına ortak bir şekilde tescil edilebilir ve ÖTV talep edilmez. Ancak, aracı tek bir mirasçının üzerine tescil ettirmek istenirse, diğer mirasçıların araç üzerindeki haklarından feragat etmesi gerekir. Bu feragat işlemi belirli şartlara bağlıdır:
- Eğer vefat eden kişinin başka mal varlığı yoksa, feragat işlemi yapılamaz.
- Vefat eden kişinin mal varlığı, aracın değerine eşit ya da daha fazlaysa, diğer mirasçılar feragat ederek aracın tek bir kişi adına tescil edilmesini sağlayabilir.
Engelliler için araç satışı alıcı ve satıcı tarafında belirli hak ve sorumluluklar barındıran, dikkatle yönetilmesi gereken bir süreçtir. Gerek ÖTV muafiyetinden kaynaklanan avantajlar gerekse araçların özel tertibat gereksinimleri, bu tür satışları standart araç satışlarından ayırır. Her iki tarafın da haklarını tam anlamıyla kullanabilmesi için, güncel yasal düzenlemelerin takip edilmesi önemlidir. Bu bağlamda noter işlemleri, vergi dairesi onayları ve gerekli tadilat projeleri gibi unsurların eksiksiz bir şekilde yerine getirilmesi süreçlerin sorunsuz ilerlemesini sağlar.
